İstanbul’un ilk kamusal parkı olarak 1869’da kullanıma açılan Taksim Bahçesi’nin 18. yüzyıl sonundaki görünümü. Antoine-Ignace Melling, Voyage Pittoresque de Constantinople et des Rives du Bosphore d’Apres les Dessins de M. Melling [1819].
Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Arşivi.
Topçu Kışlası’nın anıtsal girişi, 19. yüzyıl sonu. Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu.
III. Selim tarafından, kapıkulu askerlerinin topçu sınıfı için yaptırdığı, 1806’da yapımı tamamlanan, “Topçu Kışlası / Beyoğlu Kışlası / Taksim Kışlası” olarak anılan askeri yapı, ilerde şekillenecek meydanın kuzey sınırını belirliyordu. Faaliyete geçmesinden bir yıl sonra patlayan Kabakçı İsyanı’nda (1807) tahrip edilen kışlanın II. Mahmud tarafından 1812’de, dönemin hassa baş mimarı Hafız Mehmed Emin Ağa eliyle yenilendiği, inşaatta Marki, Nikola ve Komyanos adlı kalfaların görev aldıkları Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan belgelerden tespit ediliyor.
II. Mahmud tarafından 1812’de yenilenen Taksim Topçu Kışlası. Yapının solunda Müslüman mezarlığı ve ön planda, maksemin deposu ile bir çeşme görülüyor.
Charles Pertusier, Atlas des Promenades Pittoresques dans Constantinople et sur les Rives du Bosphore, 1817, Paris. İstanbul, Alman Arkeoloji Enstitüsü Arşivi.
Charles Pertusier’nin 1817 tarihli albümünde yer alan Préaulx’ya ait gravür kışlanın bu onarımdan sonraki görünümünü vermektedir. 1847, 1862 ve 1893’te geçirdiği onarımlarla son halini alan yapı, 19. yüzyıl Osmanlı kışlalarının şemasını tekrar eder: Ortasında caminin yer aldığı dikdörtgen avlu iki katlı kanatlarla kuşatılmış, köşelere, kule görünümlü üç katlı kitleler yerleştirilmiştir. Cephelere egemen olan ampir üslubunun yalın ifadesine karşılık, batıya (Cumhuriyet Caddesi’ne) açılan ve oryantalist üslubun izlerini sergileyen girişi, Abdülaziz dönemindeki (1861-1876) onarımda şekillenmiş olmalıdır.
Taksim: İstanbul’un Kalbi sergisi 11 Ekim’e kadar ücretsiz olarak İstanbul Araştırmaları Enstitüsü‘nde gezilebilir.